Over journalistiek
Journalist, docent journalistiek, lezer, kijker, luisteraar, kritisch burger: check.
Aan de oever van het bluswater
Op Twitter fulmineer ik nogal tegen een aantal serieuze journalistieke media met een groot bereik. Ik kijk naar nieuwskeuzes, gekleurde formuleringen, prioriteiten en de mate waarin journalistieke principes gehanteerd worden en ik maak me grote zorgen. De angst slaat me om het hart als ik de gemakzucht zie waarmee commercie, snelheid en onversneden partijdigheid prioriteit krijgen boven journalistieke uitgangspunten. Terwijl in deze tijd van steeds meer en snellere informatie, meningen en discussies, en steeds meer grootschalige misleiding en groteske beeldvorming de rol van de journalist zo belangrijk is. Bluswater Maar jij weet niet waar je het over hebt, zeggen mijn critici vaak. Jij bent docént Journalistiek, jij staat niet met je poten in het bluswater. Ik snap die kritiek wel, als kind dacht ik dat ook. Als je echt goed was, werd je beroemd, als je slechter was, werd je eventueel de leerkracht van anderen. Maar de gedachte is dus wel kinderlijk. Zo realiseerde ik me als tiener dat Michael Jackson een dansleraar had. Er was dus iemand die nog beter dan Michael Jackson wist hoe je moest dansen. En zelfs mijn gymleraar bleek zelf een gymleraar te hebben. Dat vond ik eerst uiteraard niet verenigbaar met het idee dat…
Een krant kan het nooit goed doen
Op Twitter stelde Maarten Jan mij een vraag. Ik ken Maarten Jan niet, maar in zijn bio staat ‘zegt weinig, vraagt veel’ en dat vind ik een mooi uitgangspunt. Dus hier een serieus antwoord op zijn vraag. ‘Als ik een artikel in de krant zie over een onderwerp waar ik veel vanaf weet (bijvoorbeeld gaming), is het altijd rampzalig slecht. Geldt dit ook voor andere onderwerpen en hoe komt dit?’ Laat ik beginnen met te zeggen dat de vraag te groot is om te beantwoorden, want wat is slecht? Welk aspect vind je slecht? De invalshoek? De vergaarde informatie? De selectie? De schrijfstijl? Hoe bepaal je of je niet te veel verwacht? Welke media heb je geconsumeerd voor je die mening had? In hoeverre had je andere media moeten raadplegen? En als het artikel voor jou niet de juiste aanpak of inhoud had, zou het voor een ander wel de juiste aanpak of inhoud kunnen hebben? Oftewel: behoor je tot de doelgroep? Vragen, vragen, vragen die je eigenlijk allemaal eerst nauwgezet zou moeten langslopen voor je een gedegen antwoord kunt geven. Dus alles wat ik antwoord, zal geheid een nieuwe vraag oproepen en elke analyse geeft slechts een fractie weer…
Uitgezucht en weggezucht
Normaal is het al lang niet meer, solidair zijn. In de jaren negentig, toen het gif van de neoliberalisering al werd geïnjecteerd maar de mensen zelf nog gewoon deden alsof barmhartigheid en medemenselijkheid vanzelfsprekend was, viel je nog niet in negatieve zin op als je uitgesproken solidair was met minderheden. Nu is dat anders, solidariteit wordt zonder al te veel scrupules in de kaartenbak onder ‘aanstellerij’ geschaard. Solidariteit hoeft natuurlijk niet leuk te zijn, daarvoor is het te principieel, maar toen ik in de jaren negentig als journalist mijn eerste stukken schreef over structurele uitsluiting veroorzaakte dat zelden de kramp die ik nu aantref wanneer mijn stukken inleving in andere mensen vergen. Niet dat mijn lezers destijds erg enthousiast reageerden als ik met onderzoek blootlegde hoeveel uitsluiting er vooral op beleidsniveau gaande was, maar ik werd op een enkele kwaaie brief na zelden ‘uitgezucht’ op basis van mijn weinig opbeurende boodschap. Tegenwoordig word ik voortdurend uitgezucht en weggezucht. Ik schreef er precies een jaar geleden een column over, dus dat aspect ga ik niet nog eens herhalen, maar neem van mij aan: de mensen zijn te moe voor openlijke solidariteit. Ze willen nog net op een fatsoenlijke partij stemmen en wat geld overmaken naar wat goede…
The Washington Post Standards and Ethics
‘Fairness includes relevance.’
Effectiviteit van journalistieke codes
‘Inmiddels is duidelijk dat een code alleen effectief kan zijn als de redactionele en organisationele leiding zich (ook) aan journalistieke normen committeert en een journalistiek‐ethisch klimaat creëert.’ (p.48)
NRC stijlboek
‘We benaderen burgers als individuen en vermelden niet standaard de etnische afkomst of huidskleur van personen. Dat geldt ook voor korte politieberichten. Vermelding van etnische afkomst kan relevant zijn in verhalen over bepaalde onderwerpen (werkgelegenheid, criminaliteit, cultuur, et cetera). In het artikel moet dan zoveel mogelijk duidelijk worden gemaakt waarom (vermelding van) afkomst relevant kan zijn.’
Directeur landelijk kenniscentrum discriminatie Art.1
‘Wanneer het vermelden van afkomst of etniciteit wat toevoegt aan het begrijpen van – of in de juiste context plaatsen van daad of gebeurtenis, kan niemand daar bezwaar tegen hebben. Maar ‘zomaar’ de etnische afkomst vermelden, schiet zijn doel voorbij. Dat werkt het bevorderen en versterken van stereotyperingen en vooroordelen te veel in de hand.’
Het Nieuwsblad • 22 november 2016
Bron: Het Nieuwsblad • 22 november 2016. Bereik. Code van Bordeaux.
The Guardian’s Editorial Code
‘In general, we do not publish someone’s race or ethnic background or religion unless that information is pertinent to the story. We do not report the race of criminal suspects unless their ethnic background is part of a description that seeks to identify them or is an important part of the story (for example, if the crime was a hate crime).’
Het Nieuwsblad • 8 augustus 2016
Bron: Het Nieuwsblad • 8 augustus 2016 Bereik. Code van Bordeaux.
Het Belang van Limburg • 16 maart 2016
Bron: Het Belang van Limburg • 16 maart 2016 Bereik. Code van Bordeaux.
NUJ Code of Conduct
‘A journalist produces no material likely to lead to hatred or discrimination on the grounds of a person’s age, gender, race, colour, creed, legal status, disability, marital status, or sexual orientation.’
Het Nieuwsblad • 21 oktober 2016
Bron: Het Nieuwsblad • 21 oktober 2016 Bereik. Code van Bordeaux.
Het Laatste Nieuws • 19 februari 2016
Bron: Het Laatste Nieuws • 19 februari 2016 Bereik. Code van Bordeaux.
Het Laatste Nieuws • 7 april 2016
Bron: Het Laatste Nieuws • 7 april 2016 Bereik. Code van Bordeaux.
